طرح ملی توسعه مشاغل خانگی 
قلتوق؛ قریبی در مسیر غربت
زنجان
خلاصه خبر
متن کامل خبر
«قلتوق» روستایی در شهرستان ایجرود در جاده دندی و مسیر بیجار قرار دارد و نزدیکی به بیجار سبب شده که نقشه قلتوق با توجه شباهت‌هایی که با فرش این منطقه دارد؛ گاهی به نام فرش این منطقه به فروش برود ولی فرش‌شناسان به راحتی تفاوت بین این دو را متوجه می‌شوند؛ چراکه این نقشه در شیوه بافت و گره زدن متفاوت‌تر از فرش بیجار است.
برای اطلاع از بافت و نقشه فرش قلتوق با افراد زیادی تماس گرفتم و در نهایت آدرس آقای قدیمی را به من دادند. برای دیدنش به سرای ناصری در بازار بالا رفتم. از پشت شیشه آقای قدیمی تفاوت کمی با تصورات من از یک حاجی‌بازاری قدیمی و فرش‌فروش داشت؛ روی لایه‌های زیادی از فرش نشسته بود و با یک مشتری حرف می‌زد.
سلام من را به گرمی جواب داد، اعتماد به نفسم برای ادامه صحبت‌ها بیشتر شد؛ دنیادیده بود و آگاه از زمان حال و روزگار. زبان آذری را برای ادامه صحبت‌ها و مصاحبه انتخاب کرد و برایم از هویت اصیلی که زبان‌ها دارند و لزوم جاودانگی آن صحبت کرد.آقای قدرت قدیمی با تاکید بر اینکه زنده نگه داشتن زبان مادری در کنار زبان رسمی کشور، وظیفه هر قوم و نژادی است، می‌گوید: احساس مسئولیت در قبال زبان و یا هرآنچه که از نیاکان‌مان به ما رسیده سببب جاودانگی آن می‌شود. مثلا نقشه‌هایی در فرش در گذشته وجود داشت که به دلیل ثبت نشدن فراموش شده و یا به علت تغییرات در گذر زمان، شاکله اولیه خود را از دست داده است.
به نقشه فرش قلتوق اشاره می‌کنم، تاکید می‌کند که سؤال‌هایم را یکی‌یکی ازش بپرسم و میان حرفش سؤالی نپرسم تا کلامش قطع نشود و پاسخ‌ها یادش نرود. قلتوق را روستایی در این استان معرفی کرده و می‌گوید: این نقشه را نه فقط در این روستا، بلکه در روستاهای اطراف نیز می‌بافند و نمی‌توان گفت که این نقشه منحصراً برای این روستا است و حتی افرادی که به شهرهایی مثل زنجان کوچ کرده‌اند، هنوز هم این نقشه‌ها را می‌بافند.
این فرش‌فروش قدیمی که شغلش را از پدرش به ارث برده و این میراث گران‌بها را به فرزندانش نیز هدیه داده است، ادامه می‌دهد: در گذشته رنگرزی این فرش‌ها بیشتر به صورت گیاهی و در خود روستا انجام می‌شد که ثبات بالایی داشت. پس از مدتی پشم‌ها پس از چیده شدن و تبدیل به نخ به وسیله حجره (چرخ نخ ریسی ابتدایی) و تاب دادن توسط دست، به شهر آمده و در رنگ‌رزی‌ها، رنگ می‌شد. در دوره‌ای نیز رنگ‌های آلمانی به بازار ایران راه پیدا کرد که ثبات بسیاری داشت و پس از سال‌ها استفاده نیز کیفیت آن بیشتر می‌شد.
قدیمی عنوان می‌کند: وقتی بازار فروش فرش رونق گرفت و تجارت خوبی برای فرش برقرار شد، متاسفانه کیفیت کار پایین آمد و دیگر از رنگ‌های گیاهی و آلمانی استفاده نشد و کیفیت رنگ‌های استفاده شده نیز پایین آمد و فرش‌ها رنگ پس داد. وقتی به تولید خود ارزش بدهیم، هویت خود را حفظ و ارتقا می‌دهیم و بی‌توجهی به این مهم نیز می‌تواند آثار زیان‌باری را برای هر هنر و یا صنعتی داشته باشد.
وی در رابطه با ویژگی‌های نقشه قلتوق، تصریح می‌کند: نقشه این فرش تاکنون ثابت مانده است. شاید به نقشه این فرش، طرح‌هایی اضافه شده باشد ولی اصالت آن حفظ شده و گاهی تغییرات سلیقه‌ای در رنگ و زنجیره آن ایجاد شده است. بافت قلتوق در نوع گره زدن (ایلمه) متفاوت است که برخی با دست و برخی با قلاب آن را می‌بافند و آنچه که به طور نهایی بافته می‌شود، به لحاظ ضخامت و بافت کاملاً متفاوت با یکدیگر است.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان نیز در رابطه با این نقشه می‌گوید: در آخرین روزهای سال ۹۵، نقشه‌های قلتوتق، بیدگینه و خمسه از استان زنجان و سه نقشه دیگر ثبت ملی شد. این نقشه جزو نقشه‌های با اصالت و قدیمی بافته شده در این استان است.
محسن جعفری ادامه می‌دهد: کیفیت فرش دستباف استان زنجان بسیار ارزشمند و بی‌نظیر بوده و طبیعی بودن مواد پشم و ابریشم و نیز رنگ مورد استفاده در تولیدات فرش زنجان باعث افزایش کیفیت این فرش‌ها می‌شود. بیشترین نقشه‌هایی که در استان بافته می‌شود، طرح بیدگینه، طرح قلتوق و طرح ماهی افشار است که در این بین، طرح ماهی افشار نیز بیشترین میزان خرید و فروش را به خود اختصاص داده است.
این مسئول خاطرنشان می‌کند: تولید نقشه‌هایی که ثبت ملی شده، علاوه بر اینکه سبب می‌شود خریدار خارجی همواره این طرح را در بازار ببیند و این نقشه رو به فراموشی نرود. همچنین در بازار داخلی نیز مصرف‌کننده نقشه‌هایی اصیل که منطبق با محیط زندگی خود است، را در دسترس دارد که برای تحقق این مهم، آموزش بافندگان و فرهنگ‌سازی بافت این طرح‌ها نیاز است.
